Rondje Grote Nederlanders
Assen, Anne de Vries, Bartje
Beste Anne de Vries,
Sommige schrijvers krijgen vroeg of laat een standbeeld. Jij bent zo'n schrijver. Tweeënveertig jaar na je overlijden kwam er een standbeeld in Rolde; er is enige afstand in de tijd nodig om de betekenis van kunstenaars te beoordelen. Vlakbij jouw borstbeeld staat een replica van het beeld van Bartje, waarvan het origineel een plek in Assen heeft gekregen. Je mocht het beeld ter gelegenheid van je vijftigste verjaardag zelf onthullen.Het komt niet vaak voor dat een romanpersonage in steen wordt vereeuwigd. In Ruinen staat zelfs ook nog Lammechien, het zusje van Bartje. Verder ken ik er nog wel een paar. Bomans' Erik, van het klein insectenboek, zit in Bloemendaal op de rug van een vlinder. Multatuli's Woutertje Pieterse staat met Femke op de Noordermarkt in Amsterdam. En Kees de jongen, hoofdpersoon uit het gelijknamige boek van Theo Thijssen, zit samen met zijn bedenker op een schoolbank, op de hoek Lindengracht/Brouwersgracht te Amsterdam. Jip en Janneke, met hond Takkie staan in Zaltbommel. Maar hier wordt niet zozeer schrijver Annie M.G. Schmidt geëerd, maar de in Zaltbommel geboren Fiep Westendorp, de tekenaar.
Je was een Drent van geboorte. Geboren in Assen, groeide je op in het nabijgelegen buurtschap Kloosterveen. Al als scholier was je een schrijver. want je zorgde voor stukjes in de Asser Courant. Op aandringen van een schoolmeester leerde je voor onderwijzer. En onderwijzer werd je, vanaf 1923. Maar na dertien jaar lesgeven nam je de misschien wel de belangrijke beslissing van je leven. Je had toen met jouw vrouw Alida Gerdina vijf kinderen. Dus je moest wel zeker van jezelf zijn. Je gaf je vaste baan op en besloot voortaan als schrijver door het leven te gaan. Het was 'Bartje;' die deze stap mogelijk had gemaakt. Dit boek had je in Zeist geschreven, waar je toen woonde en werkte. Het schrijven van Bartje bracht je terug in Drenthe. Waarom je het schreef? Die vraag heb je zelf beantwoord:
'Bartje heb ik geschreven vanuit mijn jeugdgevoelens, gecombineerd met mijn studie en ervaring als schoolmeester. Bartje wil een schreeuw zijn om eerlijkheid in de opvoeding, om oprechtheid en belangeloosheid tegenover het kind, dat in ons graag een kameraad wil zien en zich telkens weer door ons bedrogen voelt. Het boek wil laten zien hoe daardoor bij het kind zich wel dezelfde ondeugden moeten ontwikkelen en dezelfde listen en achterbaksheden waar wij als grote mensen altijd mee te strijden hebben.'
Bartje groeit op in een landarbeidersgezin. Hij ontwikkelt zich als een eigenzinnig, dwars jongetje, met de nodige kwajongensstreken, in welke hoedanigheid hij ook zijn beroemdste woorden sprak: 'Ik bid niet veur brune bon'n'. Het boek was een groot succes en werd vertaald in het Duits, Fins, Zweeds, Noord, Deens, Tsjechisch en Hongaars. Er kwam een vervolg: "Bartje zoekt het geluk' (1940). Bartje is dan ouder en wordt een man. Hij ontdekt dat de materiële rijkdom, die hij met zijn achtergrond van armoede als een gewenst toekomstbeeld ziet, uiteindelijk ondergeschikt is aan andersoortig geluk. Hij vindt de liefde bij een arm meisje en trouwt met haar. Ook met dit tweede boek had je een enorm succes, ook weer in de ons omringende landen. In 1972 maakte een nóg groter publiek kennis met Bartje. Regisseur Willy van Hemert ontwikkelde een televisieserie die gebaseerd was op de boeken over Bartje. De serie van zeven afleveringen werd uitgezonden door de NCRV en later uitgebracht op dvd.
Het bleef niet bij 'Bartje'. De boeken uit je onderwijzersperiode schreef je vaak onder een pseudoniem, omdat, zo zei je zelf, 'dit mijn baan als onderwijzer kan kosten'. De boeken waren namelijk bestemd voor het openbaar onderwijs en de verhoudingen met het christelijk onderwijs, waarvoor jij werkte, waren in jouw tijd niet erg vriendschappelijk.
Verreweg je grootste aantal boeken schreef je later. Met onder meer 'Hilde' en 'De levensroman van Johannes Post' (een bekende Drentse verzetsstrijder uit de Tweede Wereldoorlog) bereikte je, met als met Bartje, een groot volwassenen-publiek. Maar je grootste productie was voor kinderen: tussen 1930 en 1965 verschenen er zo'n tachtig kinderboeken van jouw hand. En tussendoor nog een stuk of dertig schoolboekjes. Goedemorgen, dat afscheid van het onderwijs was een. goede keuze! En dan schreef je ook hoorspelen. Voor de jongere lezer: een soort theater met alleen geluid.
'Hilde' heeft je in de Tweede Wereldoorlog vermoedelijk bevrijd uit de handen van de Duitsers. Je had een Engelse vlieger geholpen en werd opgepakt. De Ortscommandant hoorde bij het verhoor dat je de schrijver van 'Hilde' was. De volgende dag werd je zonder verdere toelichting vrijgelaten.
Je was dan ook 'Een zondagskind', volgens jouw zoon Anne, neerlandicus, die jouw biografie schreef met deze titel.
Anne de Vries: 1904 - 1964
Beeldhouwer: Suze Boschma
Assen, Nooitgedacht, Grollo, Schoonlo, Westerbork, Grote Zand, Assen
KP 10, 09, 07, 79, 81, 80, 83, 87, 51, 74, 56, 50, 55, 97, 90, 19, 11, 05, 03, 31, 33, 08, 09, 10
Bij vertrek vanaf het station fiets je een paar minuten richting centrum, einde rechts en meteen links. Je rijdt het Museumlaantje in en ziet Bartje staan. Hierna terug naar KP10 om te beginnen aan de tocht door de prachtige, Drentse natuur: bos, heide en aantrekkelijke stadjes
De tocht is 59 km