Rondje Grote Nederlanders

HAARLEM, GODFRIED BOMANS

Beste Godfried Bomans,

In de Stadstuin van de Morinnesteeg, in de schaduw van de Bavokerk, vlakbij het huis waar je opgroeide, voel ik ook zo'n 50 jaar na je dood nog het gemis. Jouw standbeeldje in dit hoekje van Haarlem - je zit rustig te lezen - illustreert de twijfel van de beeldhouwer. Want wat was je eigenlijk niet allemaal in die 58 jaren dat je leefde? Schrijver natuurlijk. Want zonder schrijven kon je niet. Het 'klopt op de deur', zei je. Maar bij de grote jongens van de literatuur hebben ze je nooit een plekje gegeven. Mulisch is intussen ook dood, moet je weten. Hij staat verderop, op de Grote Markt. Hij wel. De humorist, want zo werd je genoemd, staat lager op de maatschappelijke ladder dan de literator. Gek eigenlijk. Je hebt nog meegemaakt dat de teller op 2,2 miljoen kwam. Verkochte boeken. Met Erik, het kleine insectenboek als bestseller. Ook zeven jaar na je dood behoorde je nog tot de best gelezen auteurs onder de jeugd. Er was in 1971 nog nooit een schrijver gestorven die bij iedereen, van arm tot rijk, bekend was. Niet de Nederlandse elite zwaaide je uit, het geschokte volk deed dat. Hoor je dan niet op het plein van het volk?

Maar eerlijk is eerlijk, Godfried, die populariteit kunnen we niet alleen toeschrijven aan je geschriften. De televisie was je grootste vriend. Zou je vandaag hebben geleefd, dan was je waarschijnlijk de meest gevraagde talkshowgast geweest. Want de mensen vielen massaal voor je geestige kruistocht tegen gewichtigdoenerij. In de strip Pa Pinkelman, je memoires van de zelf verzonnen minister Pieter Bas, maar ook in je talloze bijdragen op radio en televisie nam je het gezag met zichtbaar genoegen op de korrel. Het publiek lustte er wel pap van en viel als een blok voor de man die altijd wat gebogen naar binnen kwam sloffen, in een kreukelig pak en die, eenmaal gezeten, regelmatig met een hand door zijn rommelige haar harkte. Ik neem aan dat je dit imago zorgvuldig koesterde. 'De lichte wanorde waarin hij verkeerde, scheen integendeel met ernst en zorg in stand gehouden', noteerde je in Pieter Bas.

Over wie of wat jij was is ook na jouw dood nog veel geschreven. Over de angst die je had voor jouw vader en vooral ook voor de God van jouw streng katholieke opvoeding. Je zocht naar de milde en menselijke God. Een soort Sinterklaas. Was je daarom zo graag zelf Sinterklaas? Zodat je ook God van zijn dikdoenerij kon verlossen? Want je gedroeg je met die mijter op je hoofd soms als God. Weet je nog dat je bij je bezoek aan een school de kinderen een dag vrijaf hebt gegeven? Wat zal je genoten hebben van de verbijstering bij de autoriteiten.

Je mocht ook bij Mies Bouwman in de stoel. Uiteraard, iedereen wilde jou in zijn show. Wat is humor? vroeg ze. Jouw antwoord: Als je nochtans, in weerwil van alles, ondanks alles lacht. Je had het ook weleens korter gezegd: Humor is overwonnen droefheid. Wat die droefheid bij jou nou precies was, kan ik je helaas niet meer vragen. Kennelijk kreeg zij jou in haar greep wanneer je op jezelf was teruggeworpen. Achter de schrijftafel bijvoorbeeld. Dan vluchtte je het liefst weer zo gauw mogelijk naar een studio, een spreekgestoelte of andere vormen van gezelligheid. Daarom ging je natuurlijk ook bijna dood toen je een week lang helemaal alleen op Rottumerplaat zat, met alleen een kort, dagelijks contact met een radioprogramma. Hier was je zucht naar aandacht misschien wel je grootste vijand geworden. Wat was je somber en radeloos in de gesprekken met radiopresentator Willem Ruis. Dat jij een paar maanden later zomaar ineens doodging, kunnen we nog altijd niet losmaken van dit eenzame avontuur.

Ik drink zo nog even koffie bij Brinkman, in welk grand café jouw kunstenaarssociëteit Teisterbant zich bevond. Daarna door naar Bloemendaal, waar je woonde met je gezin. En waar jouw Erik op een vlinder staat.

Godfried Bomans: 1913 - 1971

Beeldhouwer: Wim Jonker

Haarlem, Overveen, Bloemendaal, Nationaal Park Kennemerland, duinen en zee, Landgoed Elswout, Haarlem. 

De fietstocht begint bij knooppunt 22, dichtbij het station, op de kruising Nieuwe Gracht-Kruisstraat. Om bij het beeld van Bomans te komen: vervolg de Kruissstraat, neem dan linksaf De Smedestraat en vervolgens de 2e links de Morinnesteeg. Daar ligt de Wijngaardtuin en daar zit Bomans.

Het beeld met 'Erik op een vlinder' staat aan de Mollaan in Bloemendaal, tussen de knooppunten 20 en 34. Het is een zijstraat (links) van de Bloemendaalseweg, langs welke weg de route door Bloemendaal leidt. Uitgangspunt is dat de route eerst noordelijk wordt gefietst, dus bij knooppunt 01 richting knooppunt 20.

KP 22, 01, 20, 34, 07, 99, 66, 18, 37, 36, 21, 01, 22

De route is 30 km.