Rondje Grote Nederlanders

OUDEWATER, JOOP DODERER/SWIEBERTJE

Beste Joop Doderer,

Of moet ik zeggen: beste Swiebertje? Ik zou je daarmee tekort doen, want je speelde zoveel méér mooie rollen. Zoals Doolittle in de musical My Fair Lady. Je mocht er het heerlijke 'Als het effe kan' zingen. Maar toen je voor het eerst als Doolittle op kwam, begon de zaal 'Daar komt Swiebertje' te zingen. Het gordijn ging dicht en de opkomst moest over. Desondanks was het een prachtig eerbetoon. toch? Want je wás nou eenmaal Swiebertje. Welke acteurs kunnen zeggen dat ze een iconische televisiecreatie hebben gespeeld?

Toen Swiebertje in 1955 voor het eerst op de nog piepjonge tv kwam, had je al de nodige successen achter de rug, bijvoorbeeld met je gezelschap De Komedianten, waarin ook Johan Kaart, een van jouw leermeesters, een rol speelde. Televisie was voor jou een uitkomst. Radio en dan met name de Hoorspelkern, waarin je ook met Piet Ekel (de latere 'Malle Pietje') speelde, vond je maar niks, getuige dit citaat van jou: 'Je staat urenlang tegen een dorre paal aan te lullen'. Wel speelde je met veel plezier in de radioshows 'De Bonte Dinsdagavondtrein, met onder meer Rudy Carrell, Willy Alberti, Willy Walden en Piet Muijselaar.

Een wel heel belangrijk moment in je leven was de uitnodiging van de grote Wim Sonneveld om in zijn show te komen spelen. Het was 1953, je verliet het toneel voor het cabaret en stond avond aan avond voor volle zalen. Dat je in deze vijf jaren van samenwerking met Sonneveld verliefd werd op Conny Stuart en ook nog met haar in het huwelijk trad, was voor je relatie met de grote baas niet zo handig, hè? Want Wim was dan wel homo, maar beschouwde Conny toch min of meer als zijn bezit. Je huwelijk met Conny duurde maar drie jaar en de samenwerking met Wim uiteindelijk vijf jaar. Qua huwelijksgeschiedenis stond de teller op twee: Greetje (vier jaar) en Conny (drie jaar). Privé ging je een leven lang regelmatig door diepe dalen: altijd geldproblemen, altijd schulden, altijd weer gedoe thuis. Want de huwelijkstrouw was niet op jouw lijf geschreven, mag ik dat zeggen? Er volgden nog huwelijk nummer 3 (Liz) en 4 (Esther). Deze Esther, 32 jaar jonger dan jij, bleef tot het einde bij je.

Klopt het dat je cabaretervaringen bij Wim Sonneveld je de richting hebben gewezen naar de populaire kluchten? Je bleef voor volle zalen spelen, bijvoorbeeld met 'Drie is te veel', onder regie van Jan Blaaser. Je speelde de hoofdrol in dit populaire stuk voor het eerst in 1961 (De Kleine Komedie) en voor het laatst in 1988. Deze laatste opvoering was twee jaar nadat je, met Hans Boskamp onderweg naar het theater in Drachten, een hartaanval kreeg. Een eerste waarschuwing, zo rond je 65e verjaardag. Zelf ken ik 'Drie is te veel' overigens van de televisie, want er was een tijd dat de televisie registraties van toneelvoorstellingen liet zien. Het stuk is als de klucht der kluchten in mijn geheugen blijven hangen. Natuurlijk kreeg je de voorspelbare kritiek uit de hoek van het serieuze toneel - 'gemakkelijk amusement' - maar daar heb je hopelijk niet te veel last van gehad. Wie, zoals jij, de lach aan zijn kont heeft hangen, moet zijn tijd niet verdoen met Shakespeare. Of bang zijn dat je hart het nog een keer laat afweten.

In mijn herinnering kwam Swiebertje elke week op de tv. Maar de feiten zeggen wat anders. Eerst was er een losstaand tv-spel, in 1955. Vanaf 1961 werd Swiebertje een serie van (maar) acht afleveringen per jaar. En zo kwamen er veertien series, elk jaar een nieuwe. John uit den Bogaard schreef het script, de rolbezetting wisselde, behalve die van de zwerver Swiebertje zelf. De voor mij bekendste cast was: Lou Geels als Bromsnor, met wie Swiebertje voortdurend in de clinch lag, Riek Schagen als Saartje, met wie de zwerver een 'kopjen koffie' dronk, Rien van Nunen als de burgemeester en Piet Ekel als Malle Pietje. Het programma werd aanvankelijk live uitgezonden vanuit studio Bussum. In 2002 werd Swiebertje verkozen als het beste televisieprogramma van de afgelopen vijftig jaar. De kijkers van toen kunnen het openingsliedje, gezongen door kinderkoor de Damrakkertjes, vandaag de dag nog meezingen: Daar komt Swiebertje, rare Swiebertje, onze Swieber met z'n ingedeukte hoed....Veel buitenopnamen werden gemaakt in Oudewater. Vandaar dat het borstbeeld van Swiebertje daar een prominente plek heeft gekregen.

Mij heb je, toen ik 22 was, het allergrootste plezier bezorgd met het stuk Dinner for one (Miss Sofie's verjaardag), een eenakter van 20 minuten van de Britse schrijver Lauri Wylie, die we in Nederland ook kende in de Britse versie. Voor Sophie moest je als butler, met steeds meer drank op, ook haar vier (overleden) gasten spelen. Het was komedie van de bovenste plank en is nog altijd te zien op YouTube.

Joop Doderer 1921-2005

Beeldhouwer: Cees Vriesekoop

Woerden, Nieuwerbrug aan de Rijn, Bodegraven, Reeuwijkse Plassen, Hekendorp, Oudewater, Woerden. 

Het startpunt is in Woerden. Knooppunt 70 is dichtbij het station en. bovendien in een omgeving waar je goed en gratis kunt parkeren. De route gaat vrijwel volledig langs water, te beginnen met de Oude Rijn. Bij knooppunt 67 in Woerden moet je rechtdoor, naar de Rijndijk (KP 31 is op dit kruispunt niet aangegeven, verderop wel). De tocht laat het Hollandse Groene Hart op zijn allermooist zien. In Oudewater ga je bij KP93 naar rechts, een stukje van de route af, door het gezellige centrum naar het Stadhuis/de Visbrug. Tegenover het stadhuis zie je het beeld van Swiebertje.

KP 70, 28, 26, 67, 31, 33, 94, 19, 18, 20, 49, 48, 47, 50, 37, 23, 14, 92, 93, 94, 69, 13, 70

De tocht is 46 km