± 5500 voor Christus

Trijntje

De jager-verzamelaars

De eerste bewoners van ons rivierenland wonen niet op een vaste plaats, maar trekken van plek naar plek. Ze jagen, vissen en verzamelen vruchten, noten, knollen en zaden. De winter brengen ze door in een vast kamp op een droge plek. Op de plaats waar ooit zo'n nederzetting was, is in 1997 het skelet van jager-verzamelaar Trijntje opgegraven.

1.Trijntje

De dagen staan in 't teken van het jagen                                     Te voet of in een kano tussen 't veen.                                        Het wapen is een bijl van dierlijk been.                                       Met een verbouwd gewei win je er slagen

Vanavond ligt 'r een edelhert te braden                                       De groep van twintig mensen zit bijeen.                                Want eten doen ze samen, nooit alleen                                        Ze wonen nergens, wandelen en waden.

Die avond stierf een vrouw en zij verdween                            toen vijfenvijftig eeuwen in de aarde                                            En dat ze vóór die tijd een kindje baarde                          Vertelden botten toen ze weer verscheen.

Ze vonden haar bij 't spoor en dachten: Geintje!                    Naam onbekend, dus noemen wij haar Trijntje.

47 - ± 350

De Romeinse Limes

Tweeduizend jaar geleden loopt de noordelijke grens van het enorme Romeinse Rijk dwars door het huidige Nederland. In het Latijn wordt de grens 'limes' genoemd. De limes is in totaal duizenden kilometers lang en loopt van het noorden van Engeland tot aan de rand van de Sahara in Afrika. In de Lage Landen vormt de Rijn de grens.

3. De Limes

Het waren nare jongens, die Romeinen                                     Aan grenzen om hen heen hadden ze schijt                       'Ave!' riepen ze bij binnenkomst geheid                                     En joegen weer een volk in de gordijnen

Wel bleven ze ten zuiden van de Rijn                              Daarboven was het land hen veel te vochtig                            Een opmars bovenrijns was veel te bochtig                              Het leek hen geen domein voor de Romein.

Ze leverden veel strijd met de Bataven                                    Maar regisseerden toch hun eigen val                                           In Rome spuwde men hoofdzaak'lijk gal

Het Rijk heeft zich uiteind'lijk zelf begraven                          Met dank voor die finale overgave                                              Fiets ik de Limes: Katwijk - Berg en Dal.

742 - 814

Karel de Grote

Karel de Grote is een van de grootste heersers van de vroege middeleeuwen. Hij weet door voortdurende oorlogvoering rond 800 een groot deel van West-Europa te onderwerpen, waaronder het huidige Nederland. Het bezit van een enorm rijk levert hem de bijnaam 'de Grote' op. Bovendien was hij voor die tijd met 1,84 meter indrukwekkend lang.

5. Karel de Grote 

De Saks, de Langobard, de Deen, de Moor                                   Ze hadden na vergoten bloed wel door                                       Dat Karel dolgraag grensboompjes verpootte.                          En daarbij ook nog speelde voor pastoor    

Hij was het zwaard dat 't Christendom promootte.                Hij was de kling, maar wel een zeer devote.                             Een heilige, een man die nooit verloor.                                      Met zo'n cv word je vanzelf de Grote

Zijn reputatie bleef en werd niet grijzer.                                     Hij vestigde bestuurlijk grote faam.                                              De Vader van Europa werd zijn naam

Het is voor de EU misschien ook wijzer.                                      Om zich te zuiveren van alle blaam.                                              Te stoppen met gepraat. Gewoon een keizer

1356 - ±1450

De Hanze

Zwolle, Kampen, Zutphen en Deventer groeien in de late middeleeuwen uit tot voorname handelssteden. Ze zijn lid van de Hanze: eerst een samenwerkingsverband van kooplieden en vanaf 1356 ook een handelsnetwerk van steden. Dat is gunstig voor het uitbreiden en beschermen van de eigen handelsactiviteiten. In de zestiende eeuw valt het Hanzeverbond uiteen.

7. De Hanze

Ze zagen voor hun toekomst grote kansen                                 De Europese steden roken geld                                                        Ze waren nauw'lijks op elkaar gesteld                                          Maar wisten hoe je functioneel kunt sjansen.

Al gauw waren ze met elkaar aan 't dansen                              Een polonaise leek het wel, een sliert                               Waarmee de lange kustlijn was versierd                                    Die lijn van steden kreeg een naam: de Hanze

De Hanze wou de handel domineren                                              De macht over de granen, huiden, zout                                        Ze duldde op haar weg naar geld geen beren

Maar gaandeweg begon het tij te keren                                        De Hanze viel uiteen als sprokkelhout                                    Want steden gaan het liefst voor eigen goud.

1487 - 1482

Maria van Bourgondië

Maria van Bourgondië is pas 25 jaar oud als ze sterft. Toch is de korte tijd dat ze regeert als hertogin een belangrijk omslagpunt in de geschiedenis van de Lage Landen. Onder druk geeft Maria rechten terug aan haar onderdanen en door haar huwelijk zullen de Nederlanden lang deel uitmaken van het wereldrijk van de Habsburgers.

9. Maria van Bourgondië

De Fransen loeren hebberig naar 't noorden.                            De Lage landen lonken, als een parel.                                      Maar niettemin blijft het vooral bij woorden.                      Zoals onder Maria's vader Karel.

Maria wordt een prooi voor landjepikkers.                                Pas twintig is ze, dan al de vorstin.                                                Ze dansen om haar heen, de hielenlikkers.                       Maria's hand betekent landgewin.

Maar hoe actief de Fransen ook gaan sjansen                            En zich gedragen als gebraden haan.                                            Ze lopen elk een blauwtje, missen de kansen

De hoofdprijs gaat naar Maximiliaan.                                    Maria gaat in Wenen met hem dansen.                                      Het Habsburgs rijk wordt groter, 't is dik aan

Vijftig belangrijke historische gebeurtenissen en personen

 1. Trijntje, 2. Hunebedden, 3 De Romeinse Limes, 4. Willibrord, 5. Karel de Grote, 6. Hebban olla Vogola, 7. De Hanze, 8. Jeroen Bosch, 9. Maria van Bourgondië, 10. Erasmus, 11. De Opstand, 12. Willem van Oranje, 13. Johan van Oldenbarneveldt, 14. VOC en WIC, 15. De Beenster, 16. Hugo de Groot, 17. De Statenbijbel, 18. Rembrandt, 19. De Atlas Maior van Blaeu, 20. Michiel de Ruyter, 21. Christiaan Huygens, 22. Spinoza, 23. Slavernij. 24. Else Elsinga, 25. Sara Burgerhart, 26. De patriotten, 27. Napoleon Bonaparte, 28. Koning Willem !, 29. De eerste spoorlijn, 30. De Grondwet, 31.Max Havelaar, 32. Het kinderwetje van van Houten, 33. Vincent van Gogh, 34. Aletta Jacobs, 35. De Eerste Wereldoorlog, 36. Anton de Kom, 37. De Tweede Wereldoorlog, 38. Anne Frank, 39. Indonesië, 40. De watersnood, 41. De televisie, 42. Haven van Rotterdam, 43. Marga Klompé, 44. De gastarbeiders, 45. Annie M.G.Schmidt, 46. Kolen en gas, 47. Het Caribisch gebied, 48. Srebrenica, 49. Europa, 50. Het Oranjegevoel

± 3000 voor Christus

Hunebedden

2. Hunebedden

Je zag ze overal, de stenen brokken                                               Ze waren stuk voor stuk ontzettend zwaar.                            Men vroeg zich weleens af: hoe komt dat daar?                          Een enk'le zonderling was aan het jokken

Over een IJstijd, maar men liet hem maar                                Want mannen werkten zich destijds de pokken                       Ze joegen daags op smakelijke bokken                                   Want 't eten moest ook toen voor zessen klaar.

Zo'n zware steen, hij diende nergens voor                                   't Was daarom ook dat ze dus plannen smeedden                      Om ze te stapelen voor een graf. Waardoor

De hernia's pardoes hun entree deden                                          De doden liggen er nu heel tevreden                                      Omdat men overwon waar Sisyfus verloor 

658 - 739

Willibrord

De Friezen die rond 700 in het kustgebied wonen, worden door christenen gezien als heidenen. Dit volk laat zich niet bekeren, totdat de Engelse monnik Willibrord arriveert. Hij weet veel Friezen voor de christelijke kerk te winnen, al blijft een deel van hen nog lang vasthouden aan hun oude geloof

4. Willebrord

In Katwijk denken z' even aan een schending                               Maar dan, dan stapt een monnikspij aan land                           Van top tot teen een christ'lijke gezant.                                    Een fiere Ier, gezonden met een zending.

De Friezen wonen er prettig bij het strand                                  Ze zitten niet te wachten op een wending.                                  Of praatjes over 'n hemelse happy ending.                                  De functie van hun God is niet vacant.

Maar langzaam keert het tij, omdat de Franken                      En de Saksen stoken aan de flanken                                              De Friezen worden stichtelijk afgericht

Ze moeten Donar en Wodan dan bedanken                              Voor hun zojuist verstreken vergezicht.                                Want nieuw is 't Christendom. Voor al uw licht

± 1075

Hebban olla vogala

Nederlandse taal in ontwikkeling

'Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, wat unbidan we nu?' is een van de bekendste zinnen uit de Nederlandse taal- en literatuurgeschiedenis. Het betekent: 'Alle vogels zijn al aan het nestelen, behalve ik en jij. Waar wachten we nog op?' Het zijn regels uit een middeleeuws liefdesliedje. Een liedje van verlangen van zo'n duizend jaar oud.

6. Hebban olla vogala

De vogels nestelen, maar ik en jij?                                                    't Is tijd dat wij ook eens aan kind'ren denken                        Wat wil je, lieverd, mag ik j'een baby schenken?           Wanneer maak jij je voor het vrijen vrij?

Je bent er toch niet bang voor, lieve jongen?.                            Als je nog langer wacht, dan is 't voorbij.                                  Mijn liefhebbers staan buiten in de rij.                                      Zing toch wat olla vogola toen zongen

't Is ouderwetse taal op perkament                                             Een monnik schreef het heel erg lang geleden.                           Een klusje tussen bed en de gebeden

En zo je weet is algemeen bekend                                                    Dat monikken het toendertijd niet deden                                      Maar da's voor jou geen smoes. Kom, wees een vent!

± 1450 - 1516

Jeroen Bosch

Tegen het eind van de middeleeuwen leeft er in 's-Hertogenbosch een schilder met een bijzonder creatieve fantasie. Zijn schilderijen en tekeningen waarschuwen voor de gevolgen van de zonden en de dwaasheid van de mensen, zoals gebruikelijk in die tijd. Tegelijkertijd is de beeldtaal van Jeroen Bosch uniek en onvergetelijk.

8. Jeroen Bosch

De Nieuwe Tijd brak aan, een wreed vaarwel                            De mens, hij ging met God om voorrang strijden.                  Het leek een coup, misschien het eind' der tijden                   En kwam je dan tenslotte in de hel?

De Bosche markt, toneel van mens'lijk falen                        Daar speelde hebzucht, gierigheid en macht                             De plek waar 'n de kunstenaar van binnen lacht.                  Om 't beeld dan met penselen te vertalen

Ze hangen wereldwijd, Jeroen z'n doeken                              Over zijn boodschap wordt nog steeds getwist.          Stichtelijk? Spot? Gebod? Geen mens die 't wist

Ook nu nog wordt er veel gegist in boeken.                                 Het heeft geen zin er langer naar te zoeken                             Hij lacht ons uit, daaronder in zijn kist

±1469 - 1536

Erasmus

Desiderius Erasmus is een kritische geest én een verzoener. Veruit het bekendste werk van deze invloedrijke humanist is Lof der Zotheid, waarin hij de draak steekt met de Rooms-Katholieke Kerk. Maar als de protestanten zich afscheiden blijft Erasmus zich inzetten voor kerkelijke hervorming van binnenuit.

10. Erasmus 

Onwettig stroomt de moeder door zijn ader                             Hij is het kind van kerks en aards genot.                                  Een wilde wals, gedanst door mens en God.                            Het ongelukje van een vrome vader.

Hij leeft een kloosterleven, 't is zijn lot                                  Maar zijn gedachten zoeken breder kader                                  De menselijke vrijheid staat hem nader                                     Het menselijk tekort verwerft zijn spot.

Waar Luther dwaalt laat hij de mens graag spreken         Waar mensen strijden, speelt hij graag de zot.                       Die grinnikend de weg wijst naar 't schavot.                       Waar men elkaar de ogen uit kan steken.

De zot wil met zijn spot de vrede preken.                                    En altijd tolerantie, dat 's zijn plot.

1566 - 1581

De Opstand

Beeldenstorm (1566)

'Geloof in God en ga geen beelden eren'                                    Het is het credo van de protestant.                                                Hij vindt het bovendien nogal gênant.                                        Dat Roomse heren overvloed begeren.

Het graaien en plukken heeft de overhand.                                De clerus is heel goed in calculeren.                                              De dieven lopen rond in herderskleren.                                       En Jan Modaal staat hongerig langs de kant

Dus barst de bom, het blijkt een lopend vuur.          Genadeloos, het spaart geen monumenten.                           Men trekt de schilderijen van de muur

Slaat kansel, kelk en kruis aan gruzelementen.            Bekleedt de vloeren met de beeldfragmenten.                          En geeft de kerk een nieuwe signatuur.