Rondje Groie Nederlanders

HILVERSUM, WILLEM DUDOK

Beste Willem Dudok,

Toen ik in 2003 van baan wisselde en mijn werk zich verplaatste van Rotterdam naar Hilversum, kreeg ik van een Rotterdamse relatie een schilderij cadeau. Het was een schilderij van jouw Hilversumse Raadhuis, uitgelicht in de zon. Ik kende je werk natuurlijk al wel, al was maar omdat ik geregeld in Café Brasserie Dudok in Rotterdam kwam, een café-restaurant dat niet alleen jouw naam draagt, maar ook zijn eten en drinken serveert in een door jou ontworpen pand. Ook kende ik het verhaal van de Rotterdamse Bijenkorf, door jou ontworpen, maar op 14 mei 1940 zó zwaar gebombardeerd dat het moest worden afgebroken.

Je ouders waren musici, je vader zelfs violist in het Concertgebouworkest. Dat is een mooie inspiratiebron voor een loopbaan in de creatieve sector. Je speelde piano, kon goed tekenen en kwam als Amsterdamse jongen, net de H.B.S. afgerond, in aanraking met het werk van Berlage. Met zijn ontwerp voor de Amsterdamse Beurs deed hij nogal wat stof opwaaien. We zien hem nu als de grondlegger van de moderne architectuur. En jij viel voor zijn 'rationalisme', voor de vlakke bakstenen muren, voor de baksteen-architectuur. Toch ben ik, ruim honderd jaar later, verrast door je aanvankelijke beroepskeuze: je ging naar de Koninklijke Militaire Academie in Breda om civiel ingenieur te worden. Je bijvakken - bouwkundig tekenen en ontwerpen - bleken voor jou hoofdvakken te zijn. Want al gauw mocht je helpen bij het ontwerpen van militaire gebouwen, in de stijl van Berlage. En al gauw werd je 'eervol ontslagen' uit het leger.

Want je ging naar Leiden, om er als plaatsvervangend directeur Gemeentewerken samen te werken met architect J.J.P. Oud, voorvechter van moderne architectuur en lid van de kunstbeweging De Stijl. Je was er na twee jaar weer weg, want Hilversum lonkte. Daar werd je als directeur Publieke Werken eigen baas en kon je al je creativiteit kwijt. Je hebt Leiden nog wel blij gemaakt met het gebouw van het Leidsch Dagblad aan de Witte Singel, ontworpen in samenwerking met Oud.

Hilversum is de Dudok-stad geworden. Je ontwierp voor deze toen snelgroeiende stad vele wijken, scholen en gemeentegebouwen. Begrijpelijk dat je na ruim tien jaar directie Publieke Werken je volledig wenste te richten op het architectenwerk. Op jouw verzoek werd je benoemd tot gemeentelijke architect.

Van de enorme hoeveelheid gebouwen die je in Hilversum, maar ook elders in Nederland en in het buitenland, achterliet, is Het Raadhuis van Hilversum (1931) het onomstreden kroonjuweel. Het gebouw is wereldberoemd. Je hebt hiermee je eigen standbeeld gecreëerd. Eén van je inspiratiebronnen, zo begrijpen we, was de Amerikaanse architect Frank Lloyd Wright, ook geen kleine jongen. Hij zou later nog tekenen voor het Guggenheim Museum in New York.

In je Raadhuis liet je twee stromingen versmelten: de Nieuwe Zakelijkheid, met zijn abstractie aan de ene kant en het expressionisme, met zijn decoratie aan de ander kant. Deze combinatie maakt het Hilversumse Raadhuis zo bijzonder, naast de prachtige ligging in een parkachtige omgeving.

De geschiedenis leert ons ook dat je weinig aan het toeval overliet. En dat in jouw woordenboek het woord 'compromis' niet voorkwam. Geen detail, buiten of binnen het Raadhuis, ontsnapte aan je aandacht. Je liet bakstenen ontwerpen van een afwijkend, langwerpig formaat. Samen met de vermaarde 'schaduwvoegen' wist je zó de horizontale lijnen te creëren. De entree moest het gevoel geven van een rode loper, de ramen, de lichtinval, de aankleding, de meubels, niets ontsnapte aan jouw regie. Zelfs de hamer in de raadszaal is door jou ontworpen.

Het zegt iets over je gedrevenheid. Dag en nacht was je aan het werk. Want je had ook nog je eigen architectenbureau. En de roem oogstte opdrachten. Philips wilde in Eindhoven een eigen dorp voor zijn personeel. Het werd 'het witte dorp', jouw ontwerp. Parijs vroeg je het Collège Néerlandais op het Universteitscomplex. te ontwerpen, Bagdad kwam door met de uitnodiging het cultureel centrum ter hand te nemen. Het Amerikaanse architectuurinstituut zette jou op een voetstuk door zijn gouden medaille aan je te overhandigen.

Je moet nog één ding weten. Op een onbewaakt moment heeft het er even op geleken heeft dat het Raadhuis van Hilversum zou worden afgebroken. De wereld van de architecten is toen als één man achter je gaan staan. Het Raadhuis is daarna, geheel in jouw geest, prachtig gerestaureerd.

Slaap zacht verder, daar op de Noorder Begraafplaats van Hilversum. Zelfs je laatste rustplaats is een eigen ontwerp. Delegeren was niet je sterkste punt..

Willem Marinus Dudok, 1884 - 1974

Hilversum, 's-Graveland, Kortenhoef, Loosdrechtse Plassen, Nieuw-Loosdrecht, Oud-Loosdrecht, Vliegveld Hilversum, Hollandse Rading, Laren, Hilversum

KP 54, 86, 55,11, 74, 09, 06, 05, 07, 26, 28, 30, 29, 20, 99, 82, 83, 56, 53, 51, 50, 54

De route begint en eindigt bij het Hilversumse Raadhuis. Het ligt vier minuten fietsen vanaf het station. Via het bos kom je in het lintdorp 's-Graveland. Daarna door Kortenhoef richting Loosdrecht. Je rijdt een stuk langs een van de Loosdrechtse Plassen. Via een landelijke route ga je naar Hollandse Rading. Net voordat je in Lage Vuursche bent, neem je via imponerende heidevlaktes de route naar Laren. Om Laren te bezoeken kun je bij KP51 richting KP66 gaan. Daarna weer terug en de route vervolgen.